معاونت درمان

مرگ مغزی چیست ؟

به طور ساده می توان گفت مغز از چند قسمت تشکیل شده است . ازجمله :

1-     کورتکس مغز

کورتکس ، بزرگترین قسمت تشکیل دهنده مغز است . کورتکس از دو نیمکره چپ وراست تشکیل شده است . این نیمکره هامسئول یکسری فعالیتهای اختصاصی هستند . از جمله ، نیمکره چپ مسئول اصلی تکلم فرد است ودر انجام فعالیتهای فکری – منطقـــی و محاسبه ای ، نسبت به نیمکره راست غالب است . در صورتی که نیمکره راست ، در درک فضائی اشیاء –عواطف و تفکر غیر محاسبه ای نقش بیشتری را ایفـا می کند .

2-      ساقه مغز

عبارتند از : مغز میانی ، پل و بصل النخاع .

انجام بسیاری از اعمال خاص کنترلی بدن از جمله موارد ذیل بر عهده ساقه مغز است : کنترل تنفس ، کنترل دستگاه  قلبی عروقی ، کنترل تعادل و کنترل حرکات چشم .

ساقه مغز همچنین به عنوان ایستگاهی برای پیامهای دستوری مراکز کورتکس مغز عمل می کند . این پیامها که برای هدایت اعمال خاص کنترلی در سراسر بدن ارسال می شوند به ایستگاه ساقه مغز منتقل شده واز انجا به سراسر بدن گسیل داده می شوند.

مرگ مغزی

در صورتی که بیمار دچار آسیب غیر قابل برگشت به مغز و همزمان ساقه مغز شود در اصطلاح پزشکی گفته میشود که بیمار دچار مرگ مغزی شده است .

این بیمار در واقع شخصی است که به علت آسیب گسترده به مغز ، هرگز قادر به ایجاد ارتباط با محیط پیرامونش نیست .هرگز نمی تواند صبحت کند ، حس کند ، حرکتی انجام دهند ، بیبیند ، چشم هایش را باز کند و یا حرکت دهد ودر نهایت نفس بکشد . این بیماری علیرغم آنکه ضربان قلب دارد، وقتی امواج مغزی وی را  ثبت می کنیم ، هیچ موج قابل تثبتی به دست نمی آید . در سال های اخیر ، با توجه به پیشرفتهای حاصله ، به طور موقت به وسیله دستگاه تنفس مصنوعی ، می توان برای وی تنفس ایجاد کرد، ولی بمحض قطع از دستگاه ، تنفس بیمار نیز قطع شده وقلب وی نیز از کار می افتد.

از این رو در علم پزشکی به بیمار مرگ مغزی مرده اطلاق می شود . توجه کنید وقتی اثبات شود بیماری دچار مرگ مغزی شده است ، به معنی این است که بیمار هرگز زنده نخواهد شد.

  اهمیت تشخیص مرگ مغزی در چیست ؟

از سال 1950 میلادی ، وقتی که پزشکان مغز واعصاب متوجه غیر قابل برگشت بودن بیماران مبتلا به مرگ مغزی شدند ، مباحث مهمی در عرصه اخلاق پزشکی به وجود آمد . مهمترین جایگاه این مباحث وجود بیمارانی بود که علیرغم آسیب منتشر به مغز و علیرغم برگشت ناپذیر بودن وضعیت مغزی آن ها ، ارگان های بدن آن ها ( به استثنای مغز) کامل قابل استفاده بود. .یعنی پزشکان با بیمارانی روبرو شدند که مغز نداشتند ولی در عین حال قلب ، کلیه ، کبد ، پوست ، استخوان و....... داشتند . اهذا پزشکان به اهمیت تشخیص مرگ مغزی و استفاده حیاتی از ارگانهای حیاتی بیمار مبتلا به مرگ مغزی پی بردند ،به طوری که با استفاده از اعضا یک بیمار مبتلا به مرگ مغزی ،می شود حیات را به چند بیمار دیگر اهدا نمود.

از این رو در سال 1970 میلادی در امریکا قانون استفاده ازاعضا ء بدن بیمار مرگ مغزی تصویب شد . در این خصوص کمیته های تشخیص مرگ مغزی تشکیل شد .  با آموزش همگانی در زمینه مرگ مغزی و ترغیب آن ها به عضو شدن و گرفتن کارت اهدا عضو در صورت  مبتلا شدن  مرگ مغزی ، در سراسر جهان اقدامات زیادی انجام گرفته بطوریکه هر سال آمار استفاده از اعضا ء بیماران مرگ مغزی در کشورهای توسعه یافته و یا درحال توسعه درحال افزایش است.

مرگ مغزی و استفاده از اعضای بیمار از دیدگاه اسلام

دین مبین اسلام ، اهمیت فوق العاده ای برای نجات جان انسانها قائل است تا  انجا که به فرموده قران کریـم ، (سوره مائده )هر گاه کسی باعث بقای نفسی شود، مانند آن است که باعث نجات جان تمام انسان ها شده است و ثواب چنین کاری برای اوست . مرحوم علامه طباطبائی در ذیل آیة فوق می فرمایند هرکه یکی را زنده نگه دارد چنان است که همه مردم را زنده داشته است و این موضوع دریچه ای را به روی مساله پیوند اعضای انسان می گشاید

دو اصل مهم اسلامی وجود دارد که بسیار راه گشاست:

1-   اصل اهم و مهم . این اصل به ما میگوید هنگامی که میان دو هدف مختلف اسلامی و انسانی تعارضی واقع شود ، باید مهم تر را برگزینید و غیر مهم را فدای مهم تر کنید.

2-     حفظ حرمت مرده مسلمان واجب و مهم است و حفظ جان مسلمانان واجب مهم تر.

امام خمینی (ره) ضمن تاکید بر حرمت قطع اعضای جسد مسلمانان برای پیوند می نویسد :

مگر در صورتی که حیات فرد متوقف برپیوند باشد 

    در سال 1379 مجلس ششم شورای اسلامی لایحه اجازه پیوند اعضای بدن فوت شدگان ر ا به تصویب رساند.

خلاصه مطلب:

همانطور که گفته شد ، بیمارانی که دچار مرگ مغزی می شوند ، به جهت غیر قابل برگشت بودن ضایعه مغزی آن ها ، در واقع مرده اند و با نگهداری تنفس و قلب بیمار با دستگاه های مختلف ، صرفاٌ سیستم درمانی کشور متحمل هزینه های اضافی میشود و از طرف دیگر خانواده بیمار گرفتار مشکلات عدیده و از جمله مسائل روحی  می گردد.

بعید است که اگر بیمار قادر به تکلم بود، به ما اجازه می داد که چنین وضعیت طاقت فرسائی را برای او ایجاد نماییم .

با تصویب  قانون استفاده از اعضاء بیمار مبتلا به مرگ مغزی در محافل قانون گذاری کشور و قانونمند کردن اعمال پیوند ، جامعه پزشکی موظف شد

 1- سیستم های درمانی کشوررا در جهت تشخیص و ثبت بیماران مبتلا به مرگ مغزی ترغیب نماید ودر این زمینه مجموعه ای کار آمد و متکی اطلاعات روز را به وجود آورد.

2-اطلاعات مردم را ، در خصوص مرگ مغزی و چگونگی استفاده از اعضا ء بیماران مبتلا به مرگ مغزی افزایش دهد

3- کارتهای اهدا ء عضو  بین مردم توزیع شود  و آنها را از اهمیت این عمل مطلع سازد

4 – در نهایت ، انگیزه لازم را در افراد جهت اهداء اعضایشان ایجاد نماید.

آدرس دفتر پیوند اعضاء : گلستان – بیمارستان گلستان شماره تلفن :33743044